2. Postępowanie sporne

Jeżeli pozasądowe dochodzenie wierzytelności lub też postępowanie upominawcze nie przyniosło oczekiwanego skutku, należy wnieść sprawę do sądu cywilnego, który w postępowaniu spornym wyda orzeczenie - tytuł egzekucyjny. Jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5.000,00 euro właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd rejonowy (niemiecki Amtsgericht). Jeżeli wartość ta jest wyższa, właściwym jest sąd okręgowy (niemiecki Landgericht). W postępowaniu przed sądem okręgowym obecność adwokata jest obligatoryjna.

Poniżej przedstawiony przebieg postępowania odnosi się głównie do procesu przed sądem okręgowym. Proces zostaje wszczęty poprzez wniesienie pisma
procesowego (tzw. pozwu) do właściwego sądu. Następnie sąd doręcza pozew przeciwnikowi procesowemu.

Przeciwnik procesowy musi odpowiedzieć na pozew i ustosunkować się do zarzutów w nim zawartych. Następnie sąd zadecyduje, czy najpierw zostanie wyznaczony termin rozprawy ustnej lub też zarządzi wymianę przez strony pism przygotowawczych. W transgranicznych procesach gospodarczych regułą jest zarządzenie najpierw wymiany przez strony pism przygotowawczych. Strony procesowe mogą tutaj pisemnie określić swoje roszczenia, zarzuty oraz przedstawić swój prawny punkt widzenia. Na tym etapie, sąd przygotowując się do rozprawy ustnej, może zlecić stronom uzupełnienie lub wyjaśnienie przygotowanych przez nich pism. Po czym sąd wyznaczy termin rozprawy ustnej.

Praktyczna rada! Według niemieckiego kodeksu postępowania cywilnego sąd powinien na każdym etapie procesu rozważać możliwość polubownego zakończenia sporu. Faktem jest, że wiele procesów sądowych w szczególności z zakresu prawa handlowego kończy się ugodą. Fakt ten powinno się mieć na uwadze już podczas postępowania przedsądowego. Niezawarcie ugody w postępowaniu przedsądowym nie oznacza, że nie może ona zostać zwarta później w trakcie procesu sądowego.

W zależności od zawiłości sprawy, sąd może wyznaczyć kilka terminów rozpraw w szczególności, gdy w postępowaniu dowodowym trzeba przesłuchać świadków i wysłuchać opinii biegłych sądowych.

Wiele czynników ma wpływ na to, jak długo będzie trwał proces sądowy. Wszczęcie postępowania dowodowego, w szczególności przesłuchanie świadków, powołanie biegłych może prowadzić do jego znacznego wydłużenia się. Generalnie nie należy się liczyć z wydaniem przez sąd wyroku przed upływem około 6 miesięcy. Sprawy skomplikowane, gdzie materiał dowodowy jest obszerny, trwają nierzadko ponad rok czy nawet kilka lat.

Postępowanie procesowe kończy wydanie wyroku, chyba, że wcześniej doszło do zawarcia ugody. Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom przysługuje odwołanie do sądu drugiej instancji. Odwołanie od wyroku sądu rejonowego (Amtsgericht) rozpoznaje sąd okręgowy dla konkretnego kraju związkowego, a od wyroku sądu okręgowego, jako pierwszej instancji - sąd apelacyjny (Oberlandesgericht).

Od wyroków instancji odwoławczej przysługuje stronom rewizja do sądu najwyższego (Bundesgerichtshof) - jeżeli sąd odwoławczy uzna, że jest ona dopuszczalna.

EKSKURS: Właściwość międzynarodowa, wybór prawa
Przedsiębiorca powinien wiedzieć, że już podczas zawierania umowy z zagranicznym artnerem można nadać kierunek ewentualnemu procesowi sądowemu w razie sporu. Strony umowy maja wolny wybór zarówno co do właściwości miejscowej sądu, jak i przepisów prawa, na mocy którego spór związany z zawarciem, interpretacją, ważnością i wykonaniem umowy zostanie rozstrzygnięty. Jedynie w przypadku braku takich uzgodnień będą miały zastosowanie stosowne przepisy prawne regulujące właściwość sądową oraz obowiązujące prawo.

W zależności od treści umowy, rodzaju roszczeń, których ewentualnie będzie trzeba dochodzić w razie sporu, oraz miejsca ewentualnej egzekucji, ustalenie właściwości sądowej oraz wybór prawa może już z góry umocnić pozycję wierzyciela.

Praktyczna rada! Zarówno wybór właściwości miejscowej sądu jak i przepisów prawnych powinien być starannie przemyślany.

Uczestniczenie w procesie sądowym, który ma miejsce za granicą zawsze związane jest z utrudnieniami. Przede wszystkim trzeba pokonać bariery językowe. Wielu kłopotów przysparzają również dojazdy na rozprawy, ograniczona możliwość omówienia sprawy z tamtejszym adwokatem oraz zawiłość i niezrozumienie przepisów prawnych. W międzynarodowym obrocie gospodarczym tego rodzaju ograniczenia są rzeczą normalną. Powinny być zatem od samego początku brane pod uwagę.

Wymienione powyżej utrudnienia będące skutkiem prowadzania postępowania sądowego za granicą, próbuje się niwelować między innymi poprzez porozumienie dotyczące oddania spotu sądowi polubownemu (tzw. klauzula arbitrażowa) oraz wyznaczenie międzynarodowego sądu arbitrażowego. W szczególnych przypadkach wyznaczenie międzynarodowego sądu arbitrażowego może okazać się korzystne.

Natomiast w większości przypadków stosunków pomiędzy polskimi a niemieckimi przedsiębiorstwami jest to raczej mniej sensownym rozwiązaniem nie przynosząc korzyści stronom. W praktyce okazuje się, że postępowanie przed sądem arbitrażowym anie nie trwa krócej, anie nie kosztuje mniej niż postępowanie przed sądem powszechnym. Koszty postępowania przed między narodowym sądem arbitrażowym niekiedy kilkakrotnie przewyższają koszty postępowania przed sądem powszechnym. Dlatego też ustalenie właściwości sądu arbitrażowego powinno być zawsze dokładnie rozważone.